ΒΙΤΑΜΙΝΗ Α

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Η βιταμίνη Α (ρετινόλη) εμφανίζεται μόνο σε πρόδρομη μορφή στις ζωικές τροφές. Ένα μικρογραμμάριο (microgram, μg) ρετινόλης αντιστοιχεί σε ένα ισοδύναμο ρετινόλης (Retinol Equivalent, R.E.), όρος με τον οποίο συχνά μετρώνται οι φυτικές πρόδρομες ουσίες της βιταμίνης Α. Ισχύει ότι:

1 R.E. = 1μg (3,33i.u.) ρετινόλης = 6μg β-καροτένιου = 12μg άλλου καροτενοειδούς-προβιταμίνης Α.

ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ

Η βιταμίνη Α είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη. Είναι ευαίσθητη στο οξυγόνο, τα οξέα και την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά είναι λίγο πιο σταθερή υπό μορφή εστέρα (π.χ. ως βιταμίνη Α με τη μορφή εστέρα παλμιτικού οξέος ή οξικού εστέρα).

ΔΡΑΣΗ 

 Μάτια

Ο κύριος ρόλος της βιταμίνης Α αφορά την όραση. Η βιταμίνη Α συμμετέχει στο σχηματισμό της ροδοψίνης (οπτικής πορφύρας), μιας χρωστικής των οφθαλμών που εμπλέκεται στη νυχτερινή όραση.

Κυτταρική Διαφοροποίηση

Η βιταμίνη Α παίζει σημαντικό ρόλο στην κυτταρική διαφοροποίηση και είναι συνεπώς απαραίτητη για το σχηματισμό νέων κυττάρων.

Δέρμα και Βλεννογόνοι Η βιταμίνη Α παίζει ρόλο στη διατήρηση της υγείας και της συνοχής του δέρματος και των βλεννογόνων, βοηθώντας στην πρόληψη των λοιμώξεων της μύτης, του λάρυγγα, των πνευμόνων, του ουροποιητικού συστήματος κτλ.

Άλλες ιδιότητες

Η βιταμίνη Α συμβάλλει στην ανάπτυξη του εμβρύου και των οστών, την όρεξη, τη γεύση, την ακοή, την ανάπτυξη και την παραγωγή του σπέρματος.

ΕΛΛΕΙΨΗ

  Σοβαρή έλλειψη βιταμίνης Α προκαλεί ποικίλες μεταβολές στη φυσιολογία του ματιού και οδηγεί τελικά σε τύφλωση. Μια οριακή έλλειψη βιταμίνης Α θα αυξήσει την ευαισθησία σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και σε δερματικές παθήσεις.

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

Ανώτατο ασφαλές επίπεδο για ημερήσιο συμπλήρωμα = 2300μg (800μg κατά την εγκυμοσύνη).

Συνιστώμενη Ημερήσια Δόση (Recommended Daily Allowance, RDA) = 800μg.

ΩΦΕΛΕΙΑ ΛΗΨΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΟΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ Α 

 Η βιταμίνη Α μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα που πιστεύουν ότι διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να παρουσιάσουν οριακή έλλειψη. Σ’ αυτά συμπεριλαμβάνονται:

• Οι χορτοφάγοι

• Ατομα που ακολουθούν αυστηρή δίαιτα

• Άτομα με σύνδρομο κακής απορρόφησης των λιπών

Η βιταμίνη Α έχει επίσης χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για τη θεραπεία ορισμένων δερματικών παθολογικών καταστάσεων, όπως της ακμής και της ψωρίασης (1,2).

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου η έλλειψη βιταμίνης Α είναι συχνά ιδιαίτερα σοβαρή, μεγάλες δόσεις, περίπου 300.000i.u., χορηγούνται στα παιδιά σε ετήσια ή εξαμηνιαία βάση. Δυστυχώς, παρόλα αυτά, εμφανίζονται περίπου 6-7 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις τύφλωσης κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα έλλειψης βιταμίνης Α (3).

ΑΣΦΑΛΕΙΑ 

 Η βιταμίνη Α είναι μία από τις βιταμίνες που αν ληφθεί σε υπερβολική ποσότητα μπορεί να προκαλέσει τοξικότητα, διότι συσσωρεύεται στο ήπαρ. Παρόλα αυτά, υπάρχει ακόμη ένα υψηλό όριο ασφαλείας, μιας και θα πρέπει οι καθημερινές δόσεις να υπερβαίνουν γενικά τα 7500μg (25000i.u.) στις γυναίκες και τα 9000μg (30000i.u.) στους άνδρες για να εμφανιστούν τοξικές παρενέργειες.

Επειδή έχει αναφερθεί ότι οι υψηλές δοσολογίες βιταμίνης Α μπορεί να προκαλέσουν γενετικές ανωμαλίες (4) (καμία τέτοια περίπτωση δεν έχει αναφερθεί στην Αγγλία), ο Υπεύθυνος Υγείας της Κυβέρνησης της Αγγλίας συνιστά στις έγκυες να μην τρώνε συκώτι. Επίσης, τα συμπληρώματα με περιεκτικότητα σε βιταμίνη Α μεγαλύτερη των 800μg πρέπει να φέρουν γραπτή προειδοποίηση και απαγόρευση χρήσης από τις εγκύους.

Οι επιδράσεις της υπερβολικής δοσολογίας σε βιταμίνη Α εμφανίζονται με τη μορφή αποφολίδωσης του δέρματος, πόνων στις αρθρώσεις, διεύρυνσης του ήπατος και ναυτίας (5). Η τοξικότητα της βιταμίνης Α είναι συνήθως πλήρως αναστρέψιμη.

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

  Η έλλειψη ψευδαργύρου μπορεί να επηρεάσει τη δράση της βιταμίνης Α και αντιστρόφως.

Κάποια φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδράσουν με τη βιταμίνη Α και ως εκ τούτου, όποιος ακολουθεί συνταγογραφούμενη θεραπεία θα πρέπει να συμβουλευτεί ένα γιατρό πριν χρησιμοποιήσει συμπληρώματα της εν λόγω βιταμίνης. Δυσμενείς αλληλεπιδράσεις έχουν παρατηρηθεί μεταξύ της βιταμίνης Α και φαρμάκων που μειώνουν τα επίπεδα της χοληστερόλης.

Μερικοί ασθενείς έχουν παρουσιάσει κεφαλαλγίες και διπλωπία όταν συνδύασαν βιταμίνη Α με το αντιβιοτικό τετρακυκλίνη με την ονομασία Μinocycline.

Έχουν αναφερθεί παρενέργειες μετά τη χρήση βιταμίνης Α σε συνδυασμό με μερικά φάρμακα που χορηγούνται για την ακμή.

ΠΗΓΕΣ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ   

Τρόφιμα	(μg/100g)	(i.u./100g)
Έλαιο από το συκώτι του ψαριού ιππόγλωσσος	3.000.000	900.000
Συκώτι αρνιού	66.333	19900
Μουρουνέλαιο	60.000	18.000
Καρότα, παλαιάς εσοδείας	6.667	12.000
Βούτυρο	3283	985
Μαργαρίνη	2667	800
Τυρί τσένταρ	1210	363
Αυγά	633	190
Συκώτι χοίρου	533	160
Γάλα	187	56
Σκουμπρί	150	45
Μοσχάρι	33	10
Σαρδέλες σε κονσέρβα	23	7

ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΡΕΥΝΕΣ

  Η βιταμίνη Α είναι απαραίτητο μικροθρεπτικό συστατικό, με σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα και τη διατήρηση της ομαλής διαφοροποίησης των επιθηλιακών κυττάρων.

Υπάρχουν λίγες πληροφορίες διαθέσιμες σχετικά με τη σχέση μεταξύ των συγκεντρώσεων της βιταμίνης Α και του άσθματος, παρόλο που είναι γνωστό ότι η βιταμίνη Α συμμετέχει στην αποκατάσταση του επιθηλίου και σ’ άλλες δομικές αλλαγές που είναι ζωτικής σημασίας για την ανακούφιση των συμπτωμάτων και τον έλεγχο της ασθένειας. Από αξιολόγηση των συγκεντρώσεων της βιταμίνης Α σε καλά σιτιζόμενα παιδιά με άσθμα, φάνηκε ότι η μέση συγκέντρωση βιταμίνης Α στον ορό του αίματος τους ήταν σημαντικά χαμηλότερη, συγκριτικά με παιδιά που δεν είχαν άσθμα. Αυτά τα αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στην έλλειψη βιταμίνης Α και στο μηχανισμό της ασθματικής απόκρισης (Διεθνής Παιδιατρική Ιούνιος 2006, 48(3):261-4).

Διατροφή και Βρογχοπνευμονική Δυσπλασία Η διατροφή παίζει καίριο ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση της βρογχοπνευμονικής δυσπλασίας (ΒΠΔ). Η ελλιπής ανάπτυξη σε βρέφη με ΒΠΔ οφείλεται κυρίως στην κακή διατροφή. Η κακή διατροφή μπορεί να επιδεινώσει την ΒΠΔ διότι επηρεάζει την ανάπτυξη των πνευμόνων. Οι δυσκολίες σίτισης σ’ αυτά τα παιδιά μπορούν να επηρεάσουν περαιτέρω τη διατροφή τους. Θα πρέπει να ακολουθείται ειδικός χειρισμός της διατροφής σε βρέφη με πολύ χαμηλό βάρος κατά τη γέννηση από την πρώτη κιόλας ημέρα της ζωής τους, προκειμένου να βελτιωθεί η ανάπτυξή τους και να ελαχιστοποιηθεί η θνησιμότητα λόγω αναπνευστικών προβλημάτων. Η κατακράτηση υγρών, η παρεντερική χορήγηση πρωτεϊνών και λιπιδίων και η πρώιμη εντερική σίτιση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των περιστατικών ΒΠΔ. Μια διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες μπορεί να εφαρμοστεί σε βρέφη προκειμένου να επιτευχθεί κατάλληλη ανάπτυξη, στην περίπτωση που η ημερήσια δοσολογία σε υγρά είναι περιορισμένη. Η χρήση συμπληρωμάτων βιταμίνης Α μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη περαιτέρω βλαβών στους πνεύμονες (Σεμινάριο Περιγεννητικής Αύγουστος 2006, 30(4):200-8).

www.douni.gr